Αν μάθετε πως να διηγείστε μια ιστορία με τη σωστή διάθεση, μπορεί να σας βοηθήσει πραγματικά σε πολλές περιπτώσεις! Αυτή η δήλωση δεν περιέχει καμία υπερβολή!

Ήμουν 29 και έψαχνα μια νέα δουλειά. Είχα μόλις ολοκληρώσει μια συνέντευξη για δουλεία σε μια μεγάλη διαφημιστική εταιρία, αλλά για ακόμη μια φορά η απαισιοδοξία μου μου έπαιξε ένα άσχημο παιχνίδι: Ήμουν πεπεισμένη ότι κανένας δεν θα με καλούσε πίσω.

Είχα μόλις ξεκινήσει να κατεβαίνω με τον ανελκυστήρα στο ισόγειο, όταν ξαφνικά αυτός σταμάτησε. Κοίταξα για καθησυχασμό τον «συνεπιβάτη» μου, που μόλις τότε τον πρόσεξα για τα καλά. Ήταν ένας άνδρας γύρω στα σαράντα, ντυμένος στην τρίχα, μαυρισμένος και φρεσκοξυρισμένος. Αλλά αυτό που μου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση ήταν το τρομοκρατημένο ύφος του. Δεν πρόλαβα να ανοίξω το στόμα μου, όταν μου είπε με σιγανή φωνή:

«Υποφέρω από κλειστοφοβία.»

«Μην ανησυχείτε, κάποιος θα έρθει σύντομα να μας ανοίξει…» Χτύπησα τον συναγερμό και έπειτα από λίγο μια κατευναστική φωνή μας ενημέρωσε ότι οι τεχνικοί είχαν ήδη ενημερωθεί και μας ζήτησε να παραμείνουμε ψύχραιμοι.

«Με τόση κίνηση στο δρόμο τέτοια ώρα, θα τους πάρει τουλάχιστον μισή ώρα να φτάσουν!»

«Μην αγχώνεστε. Δεν υπάρχει κίνδυνος…»

«Εύκολο να το λες, δεν μπορείς να καταλάβεις τι περνάω. Νιώθω ότι πνίγομαι…» Είχε τα μάτια του κλειστά και είχε χλομιάσει. Το μέτωπο του έσταζε ιδρώτα και είχε ξεκινήσει να αγκομαχά.

«Έχετε δίκιο, πείτε μου αν υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω για να βοηθήσω»

«Πες μου μια ιστορία»

«Μια ιστορία;!»

«Πρέπει να ξεφύγω από εδώ, έστω νοητικά»

«Εντάξει… χμμ… για να δούμε… μια φορά και έναν καιρό…»

«Όχι, όχι, όχι… Σου μοιάζω για πιτσιρίκι; Προσπάθησε να είσαι πιο πειστική, σε παρακαλώ!»

Είχα καταλάβει το ζητούμενο, ωστόσο δεν ήταν καθόλου ξεκάθαρο το πως να το πετύχω… Δεν γνώριζα τίποτα για αυτόν… Πως θα μπορούσα επιτόπου να επινοήσω μια ιστορία που θα τον συνάρπαζε; Τον παρατηρούσα, ψάχνοντας για έμπνευση: είχε κόκκινα μαλλιά (κάτι που μου θύμισε έναν συμμαθητή μου που μου άρεσε) και παράξενες φαβορίτες (σαν έναν ηθοποιό που είχα δει στον κινηματογράφο και του οποίου το όνομα μου διέφευγε εντελώς), στο χέρι του κρατούσε ένα περιοδικό με τον τίτλοι «Μολοσσός: ένα ξεχωριστό Γαλλικό Μπουλντόγκ», φαινόταν να επισκέπτεται εντατικά το γυμναστήριο, κρίνοντας από τους φαρδιούς του ώμους. Συνειδητοποίησα ότι πήγαινα στα τυφλά. Προσπαθώντας να κρατήσω την ψυχραιμία μου, πήρα μια βαθιά ανάσα και παρατήρησα τη μυρωδιά του: μύριζε ευχάριστα, μου θύμισε το άρωμα του καφέ. Αυτή η τελευταία λεπτομέρεια μου θύμισε ένα άρθρο στην εφημερίδα που είχα διαβάσει εκείνο το πρωινό τρώγοντας το πρόγευμα μου.

«Συγχωρείστε με, η σκέψη μου ήταν αλλού… ο εργοδότης μου με συγκάλεσε επειγόντως: ένας απαιτητικός πελάτης χρειάζεται μια πρόταση για την επόμενη διαφημιστική του καμπάνια. Έχω μόνο μισή ώρα για να βρω ένα σλόγκαν για τον καφέ του… Με συγχωρείτε, βγαίνω εκτός θέματος…»

«Δεν γνωρίζω πολλά από μάρκετινγκ… αλλά είμαι τακτικός καταναλωτής καφέ…»

«Σε λιγότερο από ένα μήνα, θα έχουμε την Παγκόσμια Μέρα Καφέ και χρειαζόμαστε μια ιδέα να προτείνουμε στον πελάτη… Μελετούσα όλη τη νύχτα, αλλά δεν ξέρω από που να ξεκινήσω, δεν πίνω πλέον καφέ…»

«Δεν ξέρεις τι χάνεις… αλλά γιατί;»

Τίποτα δεν ήταν αλήθεια (εκτός από την Παγκόσμια Μέρα Καφέ, για την οποία διάβασα στην εφημερίδα!), ωστόσο ίσως να ήμουν σε καλό δρόμο…

«Είναι μεγάλη ιστορία… Πριν τρία χρόνια, το αγόρι με το οποίο ήμουν ερωτευμένη, μου είπε «Θέλω να σου μιλήσω, ας συναντηθούμε για καφέ σε δύο ώρες». Νόμιζα ότι ονειρευόμουν!

‘Ήμουν τόσο ενθουσιασμένη που ξεκίνησα για το ραντεβού αρκετά νωρίτερα. Μια ξαφνική καταιγίδα με ανάγκασε να ψάξω προστασία μπροστά από την είσοδο ενός κινηματογράφου κατά μήκος του δρόμου…»

Η φαντασία μου με είχε κυριαρχήσει. Ωστόσο τώρα είχε τα μάτια του ορθάνοιχτα και με κοιτούσε με μια δόση περιέργειας. Άκουγε χωρίς να διακόπτει. Αυτό φαινόταν να είναι καλό σημάδι…

«Φοβόμουν ότι θα βρέξει, δεν είχα ομπρέλα και δεν θα ήθελα με τίποτα να παρευρεθώ βρεγμένη στο ραντεβού! Εκείνη τη στιγμή, βγήκε από τον κινηματογράφο… μαζί με την καλύτερή μου φίλη!»

«Και τι έκανες; »

«Πήγα στο ραντεβού και ήπια καφέ μαζί του… Προφανώς, ήμουν προετοιμασμένη και ήξερα πως να αντιδράσω με τρόπο που να μην φαινόμουν καθόλου ξαφνιασμένη με τα νέα. Για να παρηγορήσω τον εαυτό μου, επισκέφτηκα το καταφύγιο ζώων και υιοθέτησα ένα σκυλάκι… Τον Σπάρτακο! Είναι ημίαιμος, αλλά είναι μια πανέμορφη διασταύρωση με Γαλλικό Μπουλντόγκ. Είναι αξιαγάπητος! Αυτός ήταν και ο τελευταίος μου καφές. Και μόνο η σκέψη του με αηδιάζει και δεν ξέρω πως μπορώ να πείσω και τους άλλους για το ίδιο.»

«Είναι κατανοητό… Ωστόσο κάτι τέτοιο δεν πρέπει να παρεμποδίσει τη δουλεία μας! Ας μην ξοδέψουμε άλλο χρόνο, δεν σου έχει απομείνει μόνο μισή ώρα;»

Αναζητώντας το κατάλληλο σλόγκαν, ξεκινήσαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, μιλήσαμε για μπιστρό, αρωματικά ξυπνήματα, ευχάριστα διαλείμματα με φίλους, αλλά πάνω από όλα… Γαλλικά Μπουλντόγκ! Έχει τρία από αυτά και μου παραδέχτηκε ότι η υιοθεσία του Σπάρτακου ήταν το κομμάτι της ιστορίας που τον εξέπληξε περισσότερο! Όντως, λίγο πριν καταφτάσει η βοήθεια, σκέφτηκε το νικητήριο κατά τη γνώμη του σλόγκαν: «Πίσω από οποιαδήποτε λαμπρή ιδέα, υπάρχει πάντα ένας καλός καφές!»

2. Η αφήγηση για μια αποτελεσματική διδασκαλία

Ακόμα και αν δεν βρεθείτε ποτέ εγκλωβισμένοι κάπου όπως η αφηγήτρια, είναι εξίσου σημαντικό για εσάς ως εκπαιδευτικός να ανακαλύψετε πώς οι ιστορίες μπορούν να σας βοηθήσουν να καθιερώσετε μια εποικοδομητική προσέγγιση σε ορισμένες στιγμές διδασκαλίας. Η αφηγηματική τεχνική ειδικότερα, μπορεί να σας βοηθήσει να εγκαθιδρύσετε μια μαθησιακή εμπειρία που απαιτεί κίνητρο και συμμετοχή, όπως συμβαίνει και στα Δωμάτια Απόδρασης.

2.1. Αφήγηση: ορισμός και λειτουργίες

Ας ξεκινήσουμε παρέχοντας έναν ορισμό: «Η αφήγηση» είναι μια επικοινωνιακή μέθοδος που χρησιμοποιεί ιστορίες προκειμένου να μεταδώσει ένα μήνυμα. Ο σκοπός είναι η προσέλκυση της προσοχής του ακροατή/αναγνώστη, δημιουργώντας του την επιθυμία να ακολουθήσει την ιστορία για να ανακαλύψει «πως τελειώνει». Ο βασικός στόχος είναι η συμμετοχή: ένας παίκτης που συμμετέχει στην ιστορία αναπόφευκτα θα δείξει την περισσότερη προσοχή, απορροφώντας το νόημα της ιστορίας.

Αυτός ο τρόπος μάθησης μελετιέται εκτενώς και χρησιμοποιείται σε διάφορους τομείς (στις επιχειρήσεις, στη διδασκαλία, στη διαφήμιση κ.λπ.), καθώς μπορεί να είναι εξαιρετικά αποτελεσματικός. Ανταποκρίνεται σε πολλαπλές ανάγκες, συμπεριλαμβανομένων:

ανταλλαγή εμπειριών,
μετάδοση συναισθημάτων,
καθορισμό κοινωνικών και θρησκευτικών αξιών,
ψυχαγωγία,
στόχευση προς μια επιλογή
επεξήγηση φυσικών και ιστορικών φαινομένων και γεγονότων,
δημιουργία σχέσεων,
εκπαίδευση και μεταλαμπάδευση γνώσης

Ουσιαστικά, η αφήγηση θεωρούταν μια προνομιακή μορφή επικοινωνίας από τα αρχαία χρόνια, όχι μόνο για τη μεταβίβαση της παράδοσης και της πολιτισμικής ταυτότητας ενός πληθυσμού και την κατασκευή και ανταλλαγή ενός συστήματος αξιών, συμβόλων και ιδεών, αλλά και για σκοπούς εκπαίδευσης και κατάρτισης. Ο Όμηρος και ο Αίσωπος, στην Αρχαία Ελλάδα, το Έπος του Γκιλγκαμές, στους πολιτισμούς της Μεσοποταμίας, ο Ησίοδος και η Παλαιά Διαθήκη στην εβραϊκή κοινότητα είναι λίγα παραδείγματα που υποδεικνύουν πως η μάθηση στα αρχαία χρόνια βασιζόταν στην αφήγηση.

2.2. Αφήγηση, διδασκαλία και STEAM (Φυσική, Τεχνολογία, Μηχανική, Τέχνες και Μαθηματικά) θετικές επιστήμες και τέχνες

Στην ουσία, η αφήγηση αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα για σκοπούς μάθησης, καθώς προκαλεί ενδιαφέρον, περιέργεια, αφοσίωση και ανάπτυξη της μνήμης (Conle C., 2003).

Αδιαμφησβήτητα, κάποια ζητήματα και θέματα είναι καταλληλότερα από άλλα στην ενσωμάτωση τους σε μια αφηγηματική προσέγγιση. Ενώ η εφαρμογή της αφήγησης σε ανθρωπιστικούς κλάδους μπορεί να είναι αμεσότερη (για παράδειγμα, για την επεξήγηση της Φεουδαρχίας), όταν πραγματευόμαστε θετικές επιστήμες, κάποιες δυσκολίες ίσως προκύψουν. Ωστόσο, αυτές οι δυσκολίες δεν σχετίζονται τόσο με διαφωνίες ή ευκαιρίες, όσο στην σπουδαία δημιουργική προσπάθεια που θα πρέπει να καταβληθεί για να βρεθεί η σωστή προσέγγιση! Για παράδειγμα, ο φυσικός Richard Feynman κατάφερε να εξηγήσει την αρχή διατήρησης της ενέργειας με ένα παραμύθι (Feynman, R. P., 2000).

Στην πραγματικότητα, κάποια στοιχεία καθορίζουν την επιτυχία της αφήγησης στη διδασκαλία των θετικών επιστημών και τεχνών.

Αρχικά, η χρήση της αφήγησης σε κάποια στάδια της μαθησιακής διαδικασίας μπορεί να αποδειχθεί λειτουργική καθώς επιτρέπει τη δημιουργία ενός εναλλακτικού διαύλου επικοινωνίας (Norris και λοιποί, 2005). Μέσω της αφήγησης μπορούμε να κινητοποιήσουμε τη σφαίρα της φαντασίας, των φαντασιώσεων και των συναισθημάτων. Αυτό επηρεάζει θετικά την αντίδραση στο διδακτικό υλικό, δημιουργώντας ευμενείς προσδοκίες. Οργανώνοντας ένα μάθημα που ξεκινά με τη φράση «Τώρα θα σας πω μια ιστορία» εξασφαλίζει ότι οι μαθητές το εκλαμβάνουν ως μια παρένθεση προσιτή σε όλους, ως μια πρόσκληση να χαλαρώσουν και να ακούσουν, να αφήσουν τη φαντασία τους ελεύθερη.
Τα γεγονότα και οι ενέργειες που εξιστορούνται σε μια αφήγηση φαίνονται πιο ξεκάθαρα και κατανοητά. Αυτή η προσέγγιση κάνει τα πάντα πιο οικεία και επιτρέπει στους μαθητές να συμμετέχουν ενεργά μέσω της αναγνώρισης γνώριμων στοιχείων της ιστορίας, που ξυπνούν αναμνήσεις.
Μια αφηγηματική προσέγγιση περιλαμβάνει την εξιστόρηση κάτι καινούργιου και απρόοπτου, που υποκρύπτει μια αμφιβολία, υιοθετώντας μια ιδιαίτερη οπτική γωνία. Αυτό προκαλεί την περιέργεια και κρατάει ζωηρό το ενδιαφέρον, εξισορροπώντας την επιστημονική με τη μη-επιστημονική γλώσσα (Avraamidou, L . και λοιποί 2009). Συνεπώς, η τεχνική αυστηρότητα και η αφηγηματική προσέγγιση γεφυρώνονται μέσω της δημιουργικότητας.
Η αφήγηση επιτρέπει την οργάνωση της σκέψης και του περιεχομένου με λογικό τρόπο που περιλαμβάνει πολλαπλούς διαύλους επικοινωνίας, από οπτικούς μέχρι ακουστικούς, ενισχύοντας καθ’ αυτόν τον τρόπο γνωσιακές, γλωσσικές και μνημονικές δεξιότητες ταυτόχρονα. Επιπρόσθετα, στις μέρες μας μπορούμε να παράγουμε όχι μόνο λέξεις και εικόνες, αλλά και βίντεο, γραφικά, διαγράμματα, χάρτες, κινούμενες εικόνες κ.λπ. Όταν μιλάμε για «ψηφιακή αφήγηση», εννοούμε την οργάνωση όλων αυτών που συμπεριλαμβάνονται σε μια διαμεσική αφηγηματική δομή που έχει δημιουργηθεί χάρη των ψηφιακών εργαλείων και τεχνολογιών.

Πώς μπορούμε να εφαρμόσουμε στην πράξη την αφήγηση στη διδασκαλία θετικών επιστημών και τεχνών; Ας δούμε ορισμένες πιθανές προσεγγίσεις:

2.2.a Η αναζήτηση μιας νέας οπτικής για ένα πρόβλημα και/ή θέμα.

Είναι συχνό φαινόμενο να ξεκινάτε από ένα τωρινό γεγονός ή από την πρόσφατη ιστορία για να εισάγετε νέα θέματα ή να κάνετε ερωτήσεις. Κάτι τέτοιο καθιστά δυνατή τη δημιουργία σύνδεσης μεταξύ της μαθησιακής εμπειρίας και της εμπειρίας ζωής, μέσω της μεταβίβασης των δεξιοτήτων, σύμφωνα με τη λογική αιτίας-αποτελέσματος.

Για παράδειγμα, θα μπορούσαμε να ασχοληθούμε με το θεματικό άξονα του υπολογισμού της ταχύτητας, της απόστασης και του χρόνου στη φυσική, ξεκινώντας από τους διαγωνισμούς στους οποίους η ομάδα προσφύγων συμμετείχε για πρώτη φορά στους Ολυμπιακούς Αγώνες το 2016, όχι ανταγωνιζόμενοι για κάποιο έθνος αλλά υπό την αιγίδα της ολυμπιακής σημαίας.

Ή μιλήστε για τον ζωντανό θρύλο Felix Baumgartner, έναν αυστριακό αλεξιπτωτιστή, και την πτώση του από την στρατόσφαιρα που σηματοδότησε μια εποχή, για να παραδώσετε ένα μάθημα σχετικά με τις γεωεπιστήμες.

Ή μπορείτε να κάνετε ένα νοητικό άλμα στο 1714, όπου εγκαθιδρύθηκε ένα βραβείο που ονομαζόταν «Πράξη Γεωγραφικού Μήκους» και εξασφάλιζε 20.000 λίρες (που αντιστοιχεί σε περίπου 8 εκατομμύρια ευρώ) σε όποιον κατάφερνε να προσδιορίσει το γεωγραφικό μήκος ώστε να σταματήσουν να συμβαίνουν καταστροφικά ναυάγια.

2.2.b Προτείνετε νέες ερμηνείες

Μπορείτε να αφηγηθείτε τη ζωή των επιστημόνων ώστε να κάνετε τους μαθητές να εκτιμήσουν το ότι αυτό που μελετούν είναι αποτέλεσμα του έργου «καθημερινών ανθρώπων». Με αυτόν τον τρόπο, μπορούν να ανακαλύψουν την πιο «ανθρώπινη» πλευρά φημισμένων ανθρώπων (για παράδειγμα ο Albert Einstein αντιμετώπιζε δυσκολίες στο σχολείο και ο Isaac Newton είχε μια δυστυχισμένη παιδική ηλικία).

2.2.c Χρησιμοποιείστε παιχνιδοποίηση

Αυτή η προσέγγιση αφήνει περισσότερο χώρο για δημιουργικότητα. Μέσω μιας ιστορίας, ο στόχος μας θα μπορούσε να είναι να δημιουργήσουμε ένα σενάριο για να αναπαραστήσουμε διάφορες καταστάσεις. Αυτό μπορεί να μας επιτρέψει να αναθέσουμε μια αποστολή στους ακροατές, να φανταστούμε έναν υψηλού κύρους διαγωνισμό, να αναπαράγουμε ένα σενάριο κατά το οποίο οι χαρακτήρες με διαφορετικούς ρόλους πρέπει να προτείνουν διαφορετικές λύσεις σε ένα πρόβλημα, να δημιουργήσουμε ομάδες που θα πρέπει να συνεργαστούν κ.ο.κ. Η επιστημονική θεωρία μετατρέπεται σε μια σειρά κανόνων για το παιχνίδι, οι οποίες μπορούν να δοθούν με εξίσου δημιουργικούς και πιθανώς νοηματικά πλαισιωμένους τρόπους, χωρίς να ξεχνάμε την ιστορία.

Σε αυτήν την περίπτωση, η αφήγηση προκαλεί την ανάληψη δράσης, καθώς στην περίπτωση σεναρίου που προηγείται της εμπειρίας του Δωματίου Απόδρασης, είναι σημαντικό να εμπλέκονται οι μαθητές στην προσέγγιση του θέματος ως αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας.

Η εμπειρία του Δωματίου Απόδρασης μπορεί να συμπτυχθεί στον τελευταίο ισχυρισμό, ωστόσο η δημιουργία ιστοριών και σεναρίων μπορεί να εμπνευστεί από όσα έχουμε αναφέρει και σε προηγούμενα σημεία.

2.3. Λίγη έμπνευση για Δωμάτια Απόδρασης βασισμένα στις θετικές επιστήμες και τέχνες

Ας προσπαθήσουμε να προτείνουμε κάποια δείγματα πλοκών:

α. Είναι μια σπουδαία μέρα για τον Felix Baumgartner, τον Αυστριακό αλεξιπτωτιστή: όλες οι τηλεοράσεις στον κόσμο έχουν συντονιστεί για να μεταδώσουν την πτώση του από τη στρατόσφαιρα, κάτι που θα μείνει στην ιστορία ως νέο ρεκόρ! Αλλά ένας φθονερός ανταγωνιστής τον ναρκώνει και τον κλειδώνει σε ένα μυστικό κελί (ή ίσως σε ένα διαστημόπλοιο που περιστρέφεται στην στρατόσφαιρα!). Η σωτηρία του βρίσκεται στα χέρια σας!
β. Βρισκόμαστε στο σπίτι στο οποίο διέμενε ο Einstein και θα πρέπει να εντοπίσουμε που βρίσκεται ένα πολύτιμο γράμμα του (το οποίο ίσως έκρυψε χρησιμοποιώντας μια σειρά στοιχείων βασισμένα στις μελέτες του!). Δεν γνωρίζουμε τι περιλαμβάνει το γράμμα, αλλά θα μπορούσε να είναι μια αδημοσίευτη έρευνα που θα μπορούσε να καταπλήξει ολόκληρο των κόσμο!
γ. Το 1719 ο John Harrison, ο γιός ενός μαραγκού, που είναι μόλις 20 ετών, κατασκευάζει μια σειρά ξύλινων ρολογιών χωρίς καθόλου τριβή. Συνειδητοποιώντας αυτό του το ταλέντο, αποφασίζει να αφοσιωθεί στο βραβείο του Γεωγραφικού Μήκους. Επισκέφθηκε το Λονδίνο για να παρουσιάσει την ιδέα του στην επιτροπή, η οποία αποτελούταν από επιφανείς αστρονόμους και κατασκευαστές ρολογιών, ωστόσο ανακάλυψε ότι οι τελευταίοι δεν είχαν συναντηθεί πότε μεταξύ τους εξαιτίας της έλλειψης έγκυρων εγχειρημάτων προς εξέταση. Ο John μετέπειτα αποφασίζει να παρουσιάσει το εγχείρημα του χτυπώντας την πόρτα του George Graham, ενός μέλους της επιτροπής. Αυτό που δεν αναφέρουν τα βιβλία (ή καλύτερα, η σύγκρουση της ιστορίας μας) είναι το ότι τον υποδέχτηκε ένας άγνωστος μπάτλερ που τον κλείδωσε σε ένα υπόγειο κελί, θέλοντας να του κλέψει τις μελέτες. Μόνο με τη βοήθεια σας μπορεί να αποφευχθεί κάτι τέτοιο!
δ. Για να δοκιμάσει την αποτελεσματικότητα της δουλεία του/της, ο/η εκδότης/ρια του βιβλίου βιολογίας που χρησιμοποιείται στην τάξη έχει αναπτύξει ένα καινοτόμο τεστ. Ο εκδοτικός οίκος μόλις σας ενημέρωσε ότι η τάξη έχει επιλεχθεί για αυτό το τεστ, προσθέτοντας ότι ένα ενδιαφέρον έπαθλο θα δοθεί στα παιδία για την ταλαιπωρία. Θα είναι αναγκαίο να εξέλθετε από την κλειδωμένη τάξη και οι γρίφοι για να βρείτε την έξοδο έχουν εμπνευστεί από μια ή και περισσότερα κεφάλαια του βιβλίου! Θα ήταν καλό, όπως είχατε δεσμευτεί, να εξασφαλίσετε ένα έπαθλο, ωστόσο μια χαλαρή μέρα χωρίς διάβασμα για το σπίτι ή ερωτήσεις θα ήταν πολύ ευπρόσδεκτη!

3. Ποια είναι τα κλειδιά για μια καλή αφήγηση;

Τι θα μπορούσε να σας βοηθήσει στη δημιουργία μιας καλής αφήγησης; Ο Joe Lambert, ο ιδρυτής του Κέντρου Ψηφιακής Αφήγησης στην Καλιφόρνια, παραθέτει κάποια χρήσιμα στοιχεία:

η προσωπική οπτική γωνία,
η δομή της αφήγησης που θέτει ερωτήματα και παρέχει μη-αμελητέες απαντήσεις,
η χρήση συναισθηματικά φορτισμένου και καθηλωτικού περιεχομένου,
η οικονομία του περιεχομένου (μπορείτε να πείτε πολλά με λίγα λόγια),
ο ρυθμός που πρέπει να ακολουθεί τους αφηγηματικούς κανόνες.

Οι ιστορίες δεν έχουν απαραίτητα χαρούμενο τέλος, αντιθέτως, ένα βασικό στοιχείο που ενισχύει την προσοχή των παικτών είναι η αντίληψη της αυθεντικότητας (Fontana A., 2009). Ακόμα και αν διηγούμαστε μια απαγωγή από εξωγήινους, μπορούμε να είμαστε πειστικοί και να μεταδώσουμε μια αυθεντικότητα, αν πιστεύουμε και οι ίδιοι στον σκοπό της ιστορίας μας!

3.1. Μια πιθανή στρατηγική

Ξεκινώντας από τα στοιχεία που παραθέτει ο Lambert, ας προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε ποια θα πρέπει να είναι η στρατηγική σας:

Χτίζοντας μια σχέση εμπιστοσύνης με τον αφηγητή: Τα συναισθήματα μας προς τον αφηγητή επηρεάζουν την αντίδραση μας προς την ιστορία του. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε στοιχεία που στοχεύουν στην ενδυνάμωση της ιστορίας και, πάνω από όλα, δοκιμάστε να ενισχύσετε την οπτική σας γωνία. Μια μέθοδος είναι να γεμίσετε την ιστορία με πληροφορίες και παρατηρήσεις που κάνουν σαφές ότι δεν αφηγείστε κάτι που δεν σας αφορά, αλλά κάτι στο οποίο έχετε εμπλακεί με κάποιο τρόπο. Αυτό βοηθάει να φαίνεστε πιο αξιόπιστοι και έμπιστοι (στην εισαγωγική ιστορία του οδηγού, για παράδειγμα, το κορίτσι προκειμένου να κερδίσει αξιοπιστία λέει πως ήταν στο μπαρ στο οποίο δούλευαν οι κλέφτες και εκφράζει μια γνώμη).
Μεταδίδοντας μια οικεία αίσθηση: Όσο πιο οικεία φαίνεται μια ιστορία, τόσο μεγαλύτερο αντίκτυπο έχει. Το κοινό πρέπει να αναγνωρίζει γνώριμα στοιχεία στην ιστορία που φέρνουν στην μνήμη αναμνήσεις, οικεία πρόσωπα, εμπειρίες που έχει βιώσει ήδη. Για να γίνει αυτό, μπορείτε να συγκρίνετε τους χαρακτήρες με γνώριμα πρόσωπα, συνδέοντας το πρόβλημα με κάτι το οποίο το κοινό ήδη γνωρίζει (στην ιστορία το κορίτσι παρατηρεί τον άνδρα και δημιουργεί ένα σενάριο και τους χαρακτήρες από κάποια στοιχεία τριγύρω της).
Αφήνοντας χώρο στη φαντασία: οι ιστορίες είναι πειστικότερες όταν οι αναγνώστες κατανοούν από μόνοι τους το νόημα. Η αποτελεσματική αφήγηση είναι αυτή που παράγει ένα μήνυμα, αφήνοντας στο συνομιλητή τον χρόνο να δημιουργήσει εικόνες με τις οποίες μπορεί να ταυτιστεί.
Χρησιμοποιώντας το συναίσθημα: Οι ιστορίες απαιτούν δραματική ανάπτυξη και συναισθηματική δυναμική. Ο αφηγητής πρέπει να καθηλώνει το κοινό. Όταν εξιστορεί μια ιστορία θα πρέπει να νιώθει κομμάτι αυτής. Δεν είναι αρκετό να περιγράφει γεγονότα σαν να είναι οι συνομιλητές παθητικοί ακροατές: ο στόχος μας είναι να κάνουμε το κοινό να βιώσει συναισθήματα και αισθήσεις που θα θυμάται (φόβο, περιέργεια, γαλήνη, διασκέδαση κ.λπ.), ενεργοποιώντας συνεχώς τη φαντασία του.
Επιστρατεύοντας την απλότητα: Οι απλές ιστορίες είναι δυνατές ιστορίες. Θα ήταν χρήσιμο να αποβάλλεται οτιδήποτε δεν εξυπηρετεί την αφήγηση: για παράδειγμα, να παραλείπετε γεγονότα, να ενώνετε σε έναν δυο λιγότερο σημαντικούς χαρακτήρες, να περιορίζετε τις αναφορές σε άλλες τοποθεσίες. Τα χειροπιαστά παραδείγματα μπορούν να είναι αποτελεσματικά, μπορείτε ακόμα και να χρησιμοποιήσετε κοινό λεξιλόγιο.
Ενθαρρύνοντας την αφοσίωση: Όσο περισσότερο συμμετέχουν οι αναγνώστες στην ιστορία, τόσο πιθανότερο είναι να έχει αντίκτυπο, ότι η πρόσκληση για ανάληψη δράσης είναι αποτελεσματική. Μπορεί να είναι βοηθητικό να περιλάβετε ερωτήσεις. Αυτό εξυπηρετεί στην δημιουργία άμεσης επικοινωνίας με τον συνομιλητή και διευκολύνει τη δημιουργία ενός γερού δεσμού με την ιστορία.
Αναγνωρίζοντας του «συμμάχους» στην ιστορία: Είναι εύκολο να διατηρήσετε τα επίπεδα προσοχής και περιέργειας υψηλά αν χρησιμοποιείτε στοιχεία που μπορούν να τα συνεφέρουν στις σωστές στιγμές (όχι πολύ συχνά αλλά ούτε και πολύ σπάνια). Ανατροπές, ψευδείς ενδείξεις, απρόβλεπτα γεγονότα εξασφαλίζουν ότι το κοινό δεν θα χάσει την περιέργεια για το τι πρόκειται να συμβεί, για το πως θα εξελιχθεί η ιστορία. Μιλώντας ειδικά για προκαταρκτικές ιστορίες για την εμπειρία ενός Δωματίου Απόδρασης, τα αντικείμενα μπορούν να γίνουν αξιοσημείωτοι σύμμαχοι. Για την ακρίβεια, μπορούν να δημιουργήσουν έκπληξη, αγωνία ή περιέργεια… Για παράδειγμα: τι δουλεία έχει μια συσκευασία δώρου σε ένα δωμάτιο εγκλήματος; Είναι σημαντικά αν καταφέρουμε να τους δώσουμε ζωή σχεδόν όπως γίνεται και με τους χαρακτήρες, αν περικλείουν κάποιο ιδιαίτερο νόημα. Ας μη ξεχάσουμε να παρουσιάσουμε με σωστό τρόπο αυτά που αντιπροσωπεύουν κάτι ουσιαστικό για την ιστορία, τα οποία συνδέονται με τη σύγκρουση και την επίλυση. Λίγες λεπτομέρειες, καλά μελετημένες, μπορούν να είναι αρκετά ισχυρές ώστε να χαραχθούν στο μυαλό των ακροατών.

3.2. Ενσυναίσθηση: πως να τη δημιουργήσετε

Η στρατηγική που περιγράψαμε παραπάνω επιδιώκει έναν πολύ συγκεκριμένο στόχο: τη δημιουργία ενσυναίσθησης.Για να δημιουργήσετε ενσυναίσθηση, είναι απαραίτητο να κατασκευάσετε μια σύγκρουση που θα καθοδηγεί ολόκληρη την ιστορία.

Είναι το βασικό στοιχείο που ο αφηγητής μπορεί να χρησιμοποιήσει για να εισέλθει στο μυαλό των συνομιλητών. Η σύγκρουση μπορεί να έχει τη μορφή μιας δίκης, ενός άτυχου γεγονότος, ενός ανταγωνιστή. Αποτελεί ένα απροσπέλαστο εμπόδιο που χωρίζει τον πρωταγωνιστή από το στόχο του. Είναι μπροστά σε ένα εμπόδιο όπου ο ακροατής/αναγνώστης βρίσκει το κίνητρο να συνεισφέρει στην αποστολή του πρωταγωνιστή, η ενσυναίσθηση δημιουργεί την επιθυμία να στηρίξει τον πρωταγωνιστή στην εύρεση μιας λύσης και στην παράκαμψη του προβλήματος (Ανάληψη Δράσης). Ως εκ τούτου, το κίνητρο, η θέληση και η αποφασιστικότητα παίζουν σπουδαίο ρόλο.Πως είναι δυνατόν να δημιουργήσετε ενσυναίσθηση; Δεν υπάρχει κάποιος απαράβατος κανόνας, ωστόσο κάποιες συμβουλές ίσως να είναι χρήσιμες.

3.2.a Αρχική Ιδέα

Θέμα: προσηλωθείτε στο στόχο. Γνωρίζοντας το κοινό, ο αφηγητής μπορεί να αναγνωρίσει τι μπορεί να του δημιουργήσει ενδιαφέρον, περιέργεια και αφοσίωση.
Χαρακτήρες: φανταζόμαστε χαρακτήρες που μπορούν να καθηλώσουν το κοινό μας και να δημιουργήσουν εικόνες στο μυαλό του συνομιλητή.
Τοποθεσία: επιλέγουμε μη-αμελητέα σενάρια που μπορούμε να πλαισιώσουμε νοηματικά με σωστό τρόπο, ακόμα και με ελάχιστα στοιχεία, ώστε να είναι πειστικά και να βελτιώνουν την ιστορία.

Ας φανταστούμε όλα τα παραπάνω πριν ξεκινήσουμε τη συγγραφή, με όσες λεπτομέρειες μπορούμε. Κάτι τέτοιο θα διευκολύνει τη διαδικασία της συγγραφής.

3.2.b Αποτελεσματική και συναρπαστική εισαγωγή

Η εισαγωγή μας επιτρέπει να αποσπάσουμε γρήγορα (αλλά και να χάσουμε εξίσου γρήγορα) το ενδιαφέρον του κοινού. Είναι εκείνο το σημείο ακριβώς κατά το οποίο μια σχέση ενσυναίσθησης δημιουργείται στο κοινό. Βεβαιωθείτε ότι η εισαγωγή στην ιστορία σας είναι ενδιαφέρουσα και συναρπαστική. Η λειτουργία της είναι να παρουσιάσει τον πρωταγωνιστή, το πλαίσιο μέσα στο οποίο βρίσκεται αυτός, τα δυνατά του σημεία και τις αδυναμίες του. Ωστόσο, δεν υπάρχει λόγος να έχει διδακτικό σκοπό! Για την ακρίβεια, μπορούμε να βρούμε το πιο καθηλωτικό σημείο της ιστορίας και να ξεκινήσουμε από εκεί.

3.2.c Ρυθμός

Για να μην δημιουργήσουμε πλήξη στο κοινό, ας χρησιμοποιήσουμε έναν γρήγορο ρυθμό και ας μη χαθούμε στις παρεκβάσεις. Αποφύγετε οτιδήποτε δεν είναι απολύτως απαραίτητο.

3.2.d Ανάληψη δράσης και επίλυση

Η θετική επίλυση της σύγκρουσης θα πρέπει να απαιτεί τη συμμετοχή του κοινού μας, το οποίο θα πρέπει να αισθάνεται ότι η βοήθεια που παρείχε στον πρωταγωνιστή για να την προσπελάσει ήταν αναγκαία. Αντιδρούμε με αυτό τον τρόπο βάσει κινήτρου, το οποίο μπορεί επίσης να προκύψει αποκαλύπτοντας τα οφέλη της δημιουργίας μιας συμμαχίας με τον πρωταγωνιστή. Νοηματοδοτούμε ολόκληρη την ιστορία, οδηγώντας τον καθένα που τη διαβάζει στην πεποίθηση ότι το να βοηθήσει τον πρωταγωνιστή αποτελεί μια σπουδαία ευκαιρία που μπορεί να προσφέρει απτά οφέλη στον εαυτό του ή στους άλλους.

3.2.e Τόνος της φωνής

Αυτός δεν αποτελεί μια μικρή λεπτομέρεια: η φωνή μας πρέπει να είναι σίγουρη και πειστική. Μεταδίδουμε τη δυναμικότητα και την πειθώ μας εκφράζοντας τον εαυτό μας με την ιστορία μας.

Μόλις ολοκληρωθεί το έργο της δημιουργίας και του εκλεπτυσμού της ιστορίας, το επόμενο βήμα θα είναι να αναζητήσουμε πηγές που θα μας βοηθήσουν να κάνουμε το έργο μας όσο πιο απτό γίνεται, βασισμένοι στο τελικό αποτέλεσμα που θέλουμε να πετύχουμε. Το επόμενο κεφάλαιο θα μας εφοδιάσει με μια χρήσιμη επισκόπηση των πηγών που είναι διαθέσιμες διαδικτυακά.

Προηγούμενο τμήμα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Επόμενη ενότητα

ΠΩΣ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕΤΕ ΕΝΑ ΔΩΜΑΤΙΟ ΑΠΟΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ STEAM;